Neuropsychiatria. Przegląd kliniczny

O znaczeniu remisji w psychiatrii

Bartosz Łoza — 2021-12-31

Pojęcie remisji w psychiatrii nie jest jednoznacznie zdefiniowane. Stosuje się je równocześnie z innymi, bliskoznacznymi terminami, jak poprawa czy wyzdrowienie. Proponowanych jest wiele definicji remisji w odniesieniu do zaburzeń psychicznych. Ich stałą cechę stanowi pełny czy niemal pełny brak objawów psychopatologicznych, trwający na tyle długo, by umożliwić odtworzenie funkcjonowania psychospołecznego. W systemie Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób ICD-10 zadeklarowano, że niejednoznaczność definicji wynika ze zróżnicowania między poszczególnymi zaburzeniami. Tymczasem operacyjne zdefiniowanie remisji ma fundamentalne znaczenie dla przebiegu terapii. Osiągnięcie remisji to najważniejszy cel leczenia, a równocześnie najważniejsze kryterium oceny skuteczności metod terapii, wyznacza także naturalny koniec w rozpoznaniu danego zaburzenia lub jego nawrotu. W nawiązaniu do tych niejednoznaczności rozwijają się u pacjentów przeświadczenia o trwałości czy nieuleczalności zaburzeń psychicznych, o zdeterminowaniu ich życia przez traumatyczne wydarzenia. Te anachroniczne poglądy wywodzą się jeszcze z XIX-wiecznej psychiatrii, a więc z czasów, w których faktycznie nie oferowano skutecznych metod terapii, a perspektywa życia była wybitnie krótka – tym samym niemożliwa była obserwacja naturalnego ustępowania większości zaburzeń funkcjonalnych. Niejednoznaczność koncepcji remisji przyczynia się więc do powstania szkodliwego stereotypu, sprzecznego z celami i możliwościami współczesnego leczenia. Jest on też sprzeczny z naturalnym przebiegiem zaburzeń funkcjonalnych, ulegających wewnętrznej ewolucji, zwłaszcza przy zaistnieniu 5-, 10-letnich okresów remisji – podobnie jak ewolucji ulegają wszelkie psychologiczne składniki życia psychicznego, w tym nawet te najtrwalsze, jak profil naszej osobowości.

Czym są leki uspokajające i jakie mają wskazania w psychiatrii?

Bartosz Łoza — 2021-12-31

Termin leki uspokajające, mimo że jest często stosowany, nie ma odniesienia do pojedynczej klasy środków psychofarmakologicznych. Leki te są wyróżnione raczej poprzez cel ich stosowania, tj. interwencyjne podawanie, aby szybciej zredukować lęk, napięcie czy zaburzenia myślenia powodujące dezorganizację zachowania. Spotyka się szerokie czy skrajne definicje tych leków – od takich, które praktycznie łączą je ze środkami nasennymi, do leków działających wybiórczo, usuwających tylko dezorganizację i napięcie, a równocześnie usprawniających w myśleniu i działaniu. W tego typu interwencyjnych działaniach są wykorzystywane takie środki, jak: neuroleptyki (np. promazyna, haloperydol), leki przeciwhistaminowe (np. hydroksyzyna) czy środki GABA-ergiczne (np. benzodiazepiny). Chociaż leki te są stosowane z reguły w bardzo trudnych klinicznie okolicznościach, wykazują się wysoką skutecznością i bezpieczeństwem przy doraźnym czy krótkotrwałym podawaniu.

Postępowanie z pacjentką w wieku menopauzalnym w praktyce lekarza podstawowej opieki zdrowotnej

Violetta Skrzypulec-Plinta — 2021-12-31

Celem artykułu jest przybliżenie lekarzom podstawowej opieki zdrowotnej problematyki terapii pacjentek z objawami menopauzy, przedstawienie dwóch punktów widzenia – ginekologa i psychiatry. Wprowadzając ten dwugłos lekarzy dwóch odmiennych specjalności, chcieliśmy podkreślić, że symptomy menopauzy mogą dotyczyć różnych sfer i nie tylko przekładać się na objawy somatyczne, takie jak uderzenia gorąca czy poty, ale również wiązać się z wystąpieniem zaburzeń nastroju, trudności w kontroli emocji czy zaburzeń snu. W artykule przybliżamy temat diagnostyki zaburzeń hormonalnych i wspominamy, jakie trudności można napotkać przy wprowadzaniu hormonalnej terapii menopauzy. Nie zawsze wprowadzenie leczenia hormonalnego jest możliwe lub wskazane. Istnieje wiele sytuacji, w których nie decydujemy się na ten krok; rezygnacja z hormonalnej terapii menopauzy nie oznacza jednak, że ignorujemy objawy i trudności doświadczane przez pacjentkę. Okres okołomenopauzalny jest czasem, gdy powinniśmy zachować szczególną czujność odnośnie do możliwości wystąpienia u pacjentek objawów depresyjnych. W tym kontekście podkreślamy rolę lekarza rodzinnego we wczesnym wykrywaniu i leczeniu depresji. Towarzyszące menopauzie objawy ze sfery psychicznej mogą w wielu przypadkach być skutecznie leczone w warunkach praktyki lekarza podstawowej opieki zdrowotnej. Czasem wdrożenie leczenia farmakologicznego może w szybki sposób poprawić samopoczucie i komfort funkcjonowania pacjentek.

Wenlafaksyna: złoty standard leków przeciwdepresyjnych

Bartosz Łoza — 2021-12-31

Wenlafaksyna to współcześnie standard leczenia przeciwdepresyjnego. Jest równie skuteczna jak najlepsze leki trójcykliczne, a równocześnie pozbawiona ich najcięższych, zagrażających życiu działań niepożądanych. Równocześnie jest skuteczniejsza od leków przeciwdepresyjnych z grupy SSRI, oferując w terapii podobny do nich poziom tolerancji i bezpieczeństwa.

Wenlafaksyna to lek unikalny – jeden z nielicznych współcześnie leków przeciwdepresyjnych, którego efektywność działania istotnie wzrasta wraz ze stosowaniem wyższych dawek. W przeciwieństwie do wenlafaksyny większość leków przeciwdepresyjnych ma niemal płaskie charakterystyki skuteczności w odniesieniu do dawek dziennych. Wzrostowi dawek wenlafaksyny towarzyszy uruchamianie w coraz większym zakresie najpierw przekaźnictwa serotoninowego, następnie noradrenergicznego, a wreszcie – w pewnym ograniczonym zakresie – także dopaminergicznego. Tylko w niewielkim stopniu towarzyszy mu wzrost częstości działań niepożądanych.

Arteterapia w psychiatrii – tożsamość indywidualna a tożsamość grupowa

Radosława Kompowska-Marek — 2021-12-31

W artykule opisano półroczny cykl grupowych warsztatów arteterapeutycznych. Zastosowano metodę eksperymentu. Działania terapeutyczne w psychiatrycznym zakładzie opiekuńczo-leczniczym skierowano do chorych hospitalizowanych długoterminowo. Badano wpływ programu arteterapeutycznego na wzrost poczucia tożsamości pacjentów. Zwrócono uwagę na dodatkowy aspekt eksperymentu – aktywizację arteterapeutyczną, modyfikowanie funkcji poznawczych. Celem pobocznym programu było wsparcie leczenia farmakologicznego i psychoterapii prowadzonej na terenie oddziału. Aby określić efektywność programu, zastosowano Skalę tożsamości Eugeniusza Józefowskiego.